FAQ

Eerst registreert de Dienst Vreemdelingenzaken de asielaanvraag en gaat na of België bevoegd is voor de behandeling volgens de Europese regels (Dublinverordening). Indien België bevoegd is, wordt de aanvraag doorgestuurd naar het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). Het CGVS onderzoekt het vluchtverhaal en beslist of de asielzoeker een beschermingsstatus nodig heeft. In tussentijd heeft hij recht op opvang.  

Om met anderstaligen of mensen die het Nederlands nog niet goed beheersen, te communiceren is het gebruik van pictogrammen vaak handig. Hiervan ontwikkelde vzw De Rand een website waar men gratis pictogrammen kan downloaden: http://www.pictogrammendatabank.be/. Misschien ook interessant voor jouw werking?

Om je een beter inzicht te geven in de vluchtelingensituatie heeft Amnesty International de tien meest gehoorde vooroordelen over vluchtelingen en argumenten om er tegenin te gaan, opgelijst. Je kan het boekje '10 vooroordelen over vluchtelingen ontkracht' hier downloaden.

Mensen die asiel aanvragen noemen we tijdens hun asielprocedure, asielzoekers. Asielzoekers hebben recht op opvang en begeleiding. Zij verblijven legaal in ons land.  

Een uitgeprocedeerde asielzoeker is iemand die om asiel heeft gevraagd, maar het niet heeft gekregen omdat uit het onderzoek is gebleken dat hij geen risico op vervolging of ernstige schade loopt. Een uitgeprocedeerde asielzoeker verblijft niet langer legaal in het land en krijgt een bevel om het grondgebied te verlaten. Het kan zijn dat een afgewezen asielzoeker nog andere verblijfsaanvragen hangende heeft, bijvoorbeeld om medische redenen. Normaal zal geen bevel afgeleverd worden zolang die andere aanvragen nog behandeld worden.

Volgens het Vluchtelingenverdrag van 1951 is een vluchteling iemand die “vanwege een gegronde vrees voor vervolging wegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging zich buiten het land bevindt waarvan hij de nationaliteit bezit en niet in staat is of, vanwege die vrees, niet bereid is een beroep te doen op de bescherming van dat land...”. In België is een vluchteling iemand die de asielprocedure met goed gevolg heeft doorlopen en die asiel (status van vluchteling) verkregen heeft.

De status van subsidiaire bescherming wordt toegekend aan iemand die niet voor de vluchtelingenstatus in aanmerking komt, maar die een reëel risico loopt als hij naar zijn thuisland zou terugkeren (bijvoorbeeld doodstraf, foltering of willekeurig geweld bij een gewapend conflict). De bescherming is niet levenslang maar geldt een jaar. Daarna vernieuwt de gemeente die telkens voor 2 jaar. Na vijf jaar krijgt de subsidiair beschermde een verblijfsvergunning van onbeperkte duur.

De meeste Europese lidstaten zijn lid van de Schengenzone. Dat houdt in dat de inwoners van die landen geen paspoort of visum nodig hebben om ons land binnen te komen en hier te verblijven. Uitzondering zijn ondermeer het Verenigd Koninkrijk, Roemenië, Bulgarije, Cyprus en Kroatië.  Inwoners van deze landen hebben een paspoort nodig om de Schengenzone binnen te komen, maar geen visum. Daarnaast zijn er ook een aantal niet-Schengen en niet EU-landen (bijvoorbeeld Israël en Japan) van wie de inwoners geen visum moeten aanvragen om België binnen te komen. Wie niet uit de Schengenzone of een van die specifieke landen komt, moet een visum hebben. Wie zonder de nodige reisdocumenten ons land is binnengekomen, is hier in onwettig verblijf. Wie vervolging vreest of uit een oorlogsgebied komt moet dan zo snel mogelijk asiel aanvragen.  Opgelet, niet alle asielzoekers komen het land binnen zonder de nodige reisdocumenten. Sommigen hebben een toeristenvisum of een studentenvisum, maar vragen tijdens hu verblijf in België asiel aan.      

EU-lidstaten bepalen welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag aan de hand van de zogenaamde Dublinverordening.  De Dublinverordening voorziet hiervoor een hiërarchie van criteria. Achterliggende principe is dat het land met de grootste banden met de asielzoeker verantwoordelijk zal zijn. Bijvoorbeeld: als gezinsleden van een asielzoeker al in een land verblijven, zal dat land dan verantwoordelijk zijn. In de praktijk gebeurt het vaker dat het land waar de asielzoekers als eerst de EU is binnengekomen verantwoordelijk zal zijn.   Dit zorgt voor een hogere druk op bepaalde landen aan de buitengrenzen van de EU, zoals Griekenland. De Dublinverordening is bovendien gebaseerd op de veronderstelling dat de asielprocedure en de opvang in alle EU-lidstaten even kwaliteitsvol is. Toch zijn er enorme verschillen tussen de verschillende lidstaten. Asielzoekers met gelijkaardige verhalen krijgen niet overal in de EU een beschermingsstatus. Ook is de opvang heel wat landen ondermaats.   Wil je meer weten, kijk dan op deze brochure over de Dublinverordening

Mensen die zonder de nodige reisdocumenten België binnen komen, zijn hier in onwettig verblijf. Wij spreken dan over mensen zonder papieren, irreguliere migranten of mensen zonder wettig verblijf. Gebruik de juiste terminologie

'Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen publiceert maandelijks gedetailleerde overzichten over het aantal asielaanvragen in ons land.  Je vindt ze hier.

Asielzoekers krijgen alleen materiële hulp: een bed, maaltijden, sanitaire voorzieningen en kledij. Ook wel “bed-bad-brood” genoemd. Ze hebben ook recht op onderwijs, 7 à 8 euro zakgeld per week en mogen vrijwilligerswerk doen. Pas als de asielzoeker groen licht krijgt om hier te blijven, krijgt hij het statuut van erkend vluchteling. Dat statuut geeft hem het recht op een leefloon, ten minste als hij zelf geen voldoende inkomen heeft en wil werken. Dat leefloon varieert van 555 euro voor wie samenwoont tot 1.111 euro voor een gezin met kinderen. Een erkend vluchteling krijgt ook - net als Belgen – kindergeld en toegang tot onze gezondheidszorg. Tot 2001 kregen asielzoekers geld van de overheid, maar die maatregel is afgeschaft om misbruiken te vermijden.

Erkende vluchtelingen kunnen net als andere niet-Belgen naturalisatie vragen in geval van buitengewone verdiensten, of een aanvraag doen in hun gemeente na ten vroegste 5 jaar ononderbroken wettelijk verblijf in België.

De vluchtelingenstatus is bedoeld om mensen te beschermen die in hun land individueel vervolgd worden omdat zij bv. politieke activisten of kritische journalisten zijn. Of omdat zij tot een religieuze of etnische minderheid behoren. Of misschien omdat zij homoseksueel zijn. Deze status blijft hen beschermen zolang het nodig is, dus zolang de redenen waarom zij moesten vluchten blijven bestaan. Wie in België erkend wordt als vluchteling krijgt nu een verblijfsvergunning van onbepaalde duur en kan dus in principe voor altijd in België blijven. Toch is het nu al zo dat als de Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen de vluchtelingenstatus kan opheffen. Wanneer? Als hij meent dat de redenen waarom iemand is gevlucht niet meer bestaan. Als dit gebeurt, verliest die vluchteling ook de verblijfsvergunning. Ook is het zo dat als vluchtelingen Belg worden, zij ophouden vluchteling te zijn. En hun vlucht is definitief voorbij. België was al hun nieuwe thuis en is dat dan nu ook juridisch helemaal het geval. De regering heeft nu beslist om de verblijfsvergunning voor vluchtelingen tijdelijk te maken, voor 5 jaar. Dat betekent dat na 5 jaar het Commissariaat-generaal zal moeten evalueren of de vrees voor vervolging nog actueel is. Als het zo is, dan zal de verblijfsvergunning moeten worden verlengd en van onbepaalde duur worden. Deze beslissing moet nog in het Parlement gestemd worden vooraleer zij van kracht is. De status van subsidiaire bescherming is bedoeld om mensen te beschermen die algemeen geweld ontvluchten, zoals een oorlog. Deze status geeft nu al slechts een tijdelijke verblijfsvergunning. In de praktijk stellen wij vast dat dit status uiteindelijk ook permanent wordt, omdat de conflicten waarvan mensen vluchten spijtig genoeg meestal lang aanslepen.

Wereldwijd zijn 60 miljoen mensen op de vlucht, het merendeel in eigen land. Onder de vluchtelingen reizen of zitten 437.000 mensen in Europa (160.000 zitten in kampen in Griekenland, Italië en Hongarije). De overgrote meerderheid van de vluchtelingen die de grens oversteken - zo’n 86 procent - wordt echter opgevangen in ontwikkelingslanden, meestal de buurlanden.

Meer dan de helft van alle vluchtelingen wereldwijd zijn afkomstig uit drie landen: Syrië (4 miljoen), Afghanistan (2,6 miljoen) en Somalië (1,1 miljoen). Daarnaast komen er ook heel wat uit Irak, Rusland en Tsjetsjenië.

De meeste vluchtelingen (zo’n 2 miljoen mensen) bevinden zich in Turkije, dat grenst aan Syrië. Ook Libanon (1,2 miljoen) en Jordanië (654.000) hebben heel veel Syriërs in vluchtelingenkampen onderdak geboden. Pakistan herbergt dan weer 1,5 miljoen Afghaanse vluchtelingen. In Europa zijn Duitsland (dat dit jaar 800.000 asielzoekers verwacht) en Zweden de populairste bestemmingen.

Internationaal zijn inderdaad hele families op de vlucht, vaak Syriërs en Afghanen, soms met zwangere vrouwen of pasgeboren baby's. Er zijn ook heel wat minderjarigen. En volgens de UNHCR stijgt hun aantal. In België hebben we cijfers van Fedasil: in de maand juli kwamen er 2.660 mensen naar hier. 50,6% waren alleenstaande mannen. 34% kwamen in familieverband, 10% waren niet-begeleide minderjarigen en 5% vrouwen die alleen reisden. Fedasil merkt dat het aantal alleenstaande mannen toenoemt. Dat is niet onlogisch als je beseft welke lange en gevaarlijke tocht ze moeten ondernemen om tot hier te geraken. Velen hopen later hun families te laten overkomen.

Het is natuurlijk niet de eerste vluchtelingengolf en eigenlijk vangen wij maar een fractie van de vluchtelingen op.  Het weer kan een oorzaak zijn maar ondanks slechter weer op zee blijven mensen toch de overtocht wagen. De aanhoudende oorlogssituatie in Syrië en Irak en het recordaantal conflicten in Afrika jagen meer mensen op de vlucht. Bovendien hebben mensensmokkelaars het makkelijker door de politieke instabiliteit in Noord-Afrika na de Arabische Lente. Daarnaast is de toestand in de buurlanden van Syrië, waar mensen in eerste instantie hun heil zoeken (Libanon, Turkije), zeer precair. Die landen kreunen onder de druk en de wanhopige vluchtelingen lopen dan sneller in de armen van mensensmokkelaars, zeker als ze op zoek zijn naar familie in Europa. Tot slot is er de donorcrisis. De VN zitten door het recordaantal noodsituaties (man made disasters) in geldnood. De WVP heeft in augustus de rantsoenen moeten halveren.  

Sinds 2011 is er een hevige burgeroorlog aan de gang in Syrië, met verschillende strijdende partijen: het regeringsleger van president Bashar al-Assad, diverse rebellengroepen, de terreurbeweging IS, de Koerdische strijders, enzovoort. In dat conflict worden elke dag massaal mensenrechten geschonden, met als resultaat een zeer hoog aantal doden, gewonden en vluchtelingen. Een oplossing is nog lang niet in zicht. Bovendien is de oorlog overgeslagen naar buurland Irak, waar IS een groot deel van het land in handen heeft. Ook daar zijn heel wat mensen op de vlucht geslagen.

Buurlanden van Syrië en Irak, zoals Turkije, Libanon en Jordanië worden beschouwd als veilige landen. Er verblijven al miljoenen vluchtelingen in de die landen. Ze krijgen daar een vorm van bescherming, maar niet in dezelfde mate als in Europa. Naarmate de oorlog in Syrië langer duurt, wordt de situatie voor vluchtelingen in die landen er ook niet beter op. De woonomstandigheden zijn slecht: er is veel armoede, er is geen werk en kinderen kunnen vaak al jaren niet naar school. Omdat de druk er zo groot wordt, trekken veel mensen weg om asiel aan te vragen in Europa.

Het vliegtuig nemen is voor de meeste mensen onmogelijk geworden. De meeste mensen uit niet EU-landen hebben namelijk een visum nodig om naar de Europese Unie te vliegen. Er bestaan visa voor toeristen, voor studenten, voor gezinshereniger en (zeer beperkt) om te werken. Maar voor al deze visummogelijkheden zijn er strikte voorwaarden. Voor een toeristenvisum moet je bijvoorbeeld aantonen dat je binnen drie maanden terug zal gaan. Dit kunnen vluchtelingen uiteraard niet doen. Ook zijn er vaak strikte inkomsten en huisvestingsvoorwaarden verbonden aan het verkrijgen van een visum. Mensen moeten ook een ambassade kunnen bereiken en een heleboel administratie regelen. Deze zijn voor mensen op de vlucht vaak onoverkomelijke obstakels. Een visum om asiel aan te vragen bestaat niet. Het is de realiteit dat vluchtelingen uit die regio momenteel alleen maar op een illegale manier naar Europa kunnen reizen. Of ze nu arm zijn of rijk.

De vraag is eigenlijk: waarom zou dat niet kunnen? De mensen die vluchten uit Syrië en Irak zijn lang niet allemaal arm. Velen zijn hoogopgeleid en hadden voor de start van de oorlog een goede job. Zij hebben nog wat geld voor hun overtocht, een trein- of bootticket, een taxi en dus ook hun smartphone. Die smartphone is voor veel vluchtelingen trouwens van groot belang. Ze gebruiken hem om hun routes te bepalen, elkaar op de hoogte te houden en op de hoogte te blijven van het nieuws.

Steeds meer vluchtelingen komen met mensensmokkelaars vanuit Afrika en Azië via de Middellandse Zeeroute en de Balkanroute. Reeds meer dan 500.000 mensen waagden de oversteek. Er zijn verschillende routes die worden gevolgd. De westelijke route loopt via de Spaanse enclaves Melilla en Ceuta. De armsten klimmen over hek, anderen betalen om door de grenspost te geraken. Ten tweede is er de centrale route, veel gebruikt tijdens de Arabische Lente. Vanuit Libië gaat het met bootjes naar Lampedusa of Malta. Velen komen uit Afrika: Eritrea, Nigeria, Centraal Afrikaanse Republiek, enzovoort. De oostelijke route is momenteel de belangrijkste. Van Turkije naar Griekenland en zo door naar West-Europa. Het zijn vooral Syriërs, Afghanen en Irakezen. Sinds Griekenland de grens met Turkije afsloot trachten ze steeds meer met bootjes naar de Griekse eilanden te varen, zoals Kos en Lesbos. Dan zoeken ze aansluiting bij de westelijke Balkanroute: van Griekenland via Macedonië en Servië naar Hongarije en Oostenrijk, en zo verder naar Duitsland, soms tot in Zweden...  

De terreurgroep IS beweert dat zelf. Dat doet ze om een 'angstgevoel te creëren'. Wie hier asiel aanvraagt, wordt grondig gescreend en via interviews wordt gecontroleerd of het verhaal wel klopt. IS heeft trouwens als voornaamste doel om een islamitische staat op te richten in de regio zelf. Het doel is niet om naar ons land te komen. Er zijn tot nu toe geen aanwijzingen dat IS-strijders zich mengen tussen vluchtelingen.

Vluchtelingen mogen werken vanaf het moment dat zij erkend worden, zonder arbeidskaart (subsidiaire beschermden hebben wel een arbeidskaart nodig).   Een asielzoeker mag in ons land werk beginnen zoeken vanaf het moment dat zijn procedure 6 maanden loopt en nog geen beslissing heeft ontvangen van het Commissariaat Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS). Vanaf dat moment vraagt hij een arbeidskaart C aan en kan hij aan de slag. Daarvoor mag hij enkel vrijwilligerswerk doen.   In de praktijk wachten de meesten met werk zoeken tot ze erkend zijn als vluchteling of subsidiair beschermd, omdat ze tot die tijd in een heel onzekere situatie leven. De Vlaamse overheid en werkgeversorganisaties roepen op om asielzoekers en vluchtelingen snel aan het werk te helpen en de asielprocedure daarvoor te versnellen. Het gaat dan vooral over beroepen waarvoor in Vlaanderen niet genoeg mensen te vinden zijn: verplegers, ingenieurs, geschoolde technici, enzovoort. Het is niet de bedoeling om Vlaamse werklozen of andere migranten te benadelen.   Lees ook volgende tekst waaruit blijkt dat hoe sneller asielzoekers toegang vinden tot de arbeidsmarkt, hoe langer ze actief blijven op de arbeidsmarkt: http://www.vluchtelingenwerk.be/nieuws/nieuw-onderzoek-over-vluchtelingen-en-werk